Deyiş Nedir?
Deyiş, Alevilikte önemli bir kültürel ve dini geleneği ifade eder. Alevi inancında, dini ve mistik öğretileri müzik ve şiir yoluyla aktaran, genellikle ozanlar tarafından yazılan ve söylenen eserlere deyiş denir. Deyişler, Alevi toplumunun duygu, düşünce ve inançlarını ifade etmenin yanı sıra sosyal dayanışmayı güçlendirir ve toplumsal bilinci oluşturur. Bu yazıda, deyişlerin önemi, tarihi ve özellikleri detaylı bir şekilde ele alınacaktır.
Alevilik Nedir?
Alevilik, İslam'ın bir yorumu olarak kabul edilen ve genellikle İran, Türkiye, Azerbaycan ve Orta Asya'da yaygın olan bir dinî ve kültürel gelenektir. Alevilik, İslam'ın ana akımlarından farklı olarak, özgün inanç ve uygulamalara sahiptir. Alevi inanç sistemi, Hz. Ali ve on iki İmam'a olan sevgi ve saygıyı vurgular. Alevilik, insan haklarına saygı, adalet, sevgi, hoşgörü ve doğa sevgisi gibi evrensel değerleri önemser.
Deyişlerin Önemi ve Fonksiyonu
1. **Dini İlahiler:** Deyişler, Alevi inançlarına uygun olarak Hz. Ali, on iki İmam ve diğer kutsal figürlere olan sevgi ve saygıyı ifade eder.
2. **Toplumsal Dayanışma:** Deyişler, Alevi toplumunu bir araya getirir ve ortak duyguları ifade etmelerini sağlar. Toplumsal birlik ve dayanışmayı pekiştirir.
3. **Eğitici ve Öğretici İşlev:** Deyişler, Alevi inancının temel öğretilerini aktarır ve yeni nesillere bu öğretileri öğretir. Ayrıca, insan hakları, adalet ve sevgi gibi evrensel değerleri vurgular.
4. **Ruhsal Doygunluk:** Deyişler, dinleyicilerde ruhsal bir tatmin ve huzur sağlar. Müzik ve şiirin gücüyle insanların içsel dünyalarına dokunur.
Deyişlerin Özellikleri
1. **Müzikalite:** Deyişler genellikle müzik eşliğinde söylenir. Özel bir ezgi ve ritimle seslendirilirler.
2. **Mistik İçerik:** Deyişlerde sıklıkla mistik ve sembolik dil kullanılır. Metaforlar ve semboller aracılığıyla derin anlamlar ifade edilir.
3. **Halk Dilinde Yazılma:** Deyişler genellikle halk dilinde, yani o dönemin Türkçesi veya Azerice gibi geniş kitlelerin anlayabileceği bir dille yazılır.
4. **Toplumsal İçerik:** Deyişler, genellikle toplumsal sorunlara ve adaletsizliklere değinir. Toplumun refahı ve adaleti için çağrıda bulunur.
Deyiş Örnekleri
1. **"Gelin Canlar Bir Olalım"**
Gelin canlar bir olalım, bu dünyada hep beraber yaşayalım.
Birlikte güzel günler görelim, dostça kucaklaşalım.
2. **"Aşık Mahzuni Deyişi"**
Yârim gel yanağına yazı yazdım,
Sevdanın acısına boyun eğdim.
Ağlarım ağlaması sevdaya doyamam,
Can ile canan arasında koyamam.
Sonuç
Deyişler
