Bilişsel tutarsızlık, insanların karşı karşıya kaldıkları durumlarda zorunlu olarak karşı karşıya kaldıkları iki farklı düşünce arasındaki çatışma anlamına gelir. Bu durumda, kişi, bir yandan bir düşünceye bağlı kalırken, diğer yandan da farklı bir düşünceye bağlı kalmaya çalışır. Bu çatışmayı çözmek için, kişinin karşılaştığı iki farklı düşünceyi bir araya getirmesi gerekir.
Bilişsel tutarsızlık, çoğu zaman eğitim ortamında görülür. Örneğin, bir öğrenci, okulunun öğretmenlerinin çoğunun kendisini olumlu bir şekilde değerlendirdiğine inanıyorsa, fakat sonraki bir sınavda kendisine kötü bir not verilmesi durumunda bu karşı karşıya kaldığı çatışma, bilişsel tutarsızlık olarak adlandırılır. Bu durumda, öğrencinin tüm öğretmenlerin kendisine kötü not verdiği düşüncesi ile kendisine iyi not veren öğretmenlerin düşüncesi arasında bir çatışma vardır. Öğrencinin bu çatışmayı çözmesi için, iki farklı düşüncenin bir araya getirilmesi gerekir.
Bilişsel tutarsızlık, aynı zamanda kişinin hayatında karşılaştığı birçok zorlukların üstesinden gelmesinde yardımcı olacak bir yaklaşımdır. Örneğin, bir kişi, iş hayatında sorumlu ve disiplinli olmaya çalışırken, aynı zamanda ekonomik olarak kendini korumaya odaklanma gibi iki farklı davranış arasında karşı karşıya kalabilir. Bu durumda, kişinin iki farklı davranışı bir araya getirerek, disiplinli olmasına rağmen ekonomik olarak korunması gibi bir ortam yaratması gerekir.
Bilişsel tutarsızlık, kişilerin zor durumlarla başa çıkmada önemli bir rol oynayacak olan, farklı düşünceleri bir araya getirmek için kullanılabilecek bir yaklaşımdır. Yani, kişiler, karşı karşıya kaldıkları zor durumlarda iki farklı düşüncenin nasıl bir araya getirilebileceğini anlamalıdırlar. Böylelikle, kişiler karşılaştıkları zorluklarla başa çıkmayı başaracaklardır.
